(Berbère en graphie arabe) 9-extraits de la Comédie Berbère
واخّا رّاكًــغ يمــرزيكَـ ، اقّا راد يكًـ يمـيـــم؛
واخّا نيت تــرزيكًـ ي-تاسوين، تكًـ امحّاض،
تيـد'تّ يقّورن حــرّونــت، ور يكًــ لهرشـان
ا-تّـــنـدّ يكَــ يــيلس، يــيـتّي غ-وامود لهيشار.
-------
مقطوعات من الملعبة الأمازيغية
(Mohamed Elmedlaoui. La Comédie Berbère. 2008 )
في إطار قلب أبيات ديوان "تيمسّــضصيت" (الملعبة الأمازيغية. المدلاوي 2008) من الحرف اللاتيني، الذي نشر به أصلا، إلى الحرف العربي؛ نواصل هنا نشر المقاطع تباعا، وذلك توسيعا لدائرة القراء المهتمين ممن يمتلكون اللغة الأمازيغية وليسوا ممن تعودوا على قراءتها بالحرف اللاتيني.
المقطوعة-9
يميغ ن-سين يكًويّا كًانين يان
واخّا رّاكًــغ يمــرزيكَـ ، اقّا راد يكًـ يميم؛
واخّا نيت تــرزيكًـ ي-تاسوين، تكًـ امحّاض،
تيـد'تّ يقّورن حــرّونــت، ور يكًــ لهرشان
ا-تّـــنـدّ يكَــ يــيلس، يــيـتّي غ-وامود لهيشار.
***
يـزّا-د ونغُـمس ن-"عالقو لعاراب"، ور غريـخ،
- ياكًــوكًــ وبريد، اولــك يدروس ولا ايدّيــد - [i]
غيلاد، اكًـُــري ن-يمازيغن ا-مّــي را نـنــغُـمس؛
غمكانّ، اكًـُـــري ن-يـمـرّاكـ ، رادّ يفـاو، يبان:
اكًايّـو يكًا سين، امّا اكًـُــري يشحا-د ي-يان.
[امّاكًـُري]
غّـُـانّا، يكًا "رّيــوايا"، يكًــ "لبايان" ن-زيكّـ؛
غّـُــاد، يكًـ-د يمـيّــن د-ونعيبار ن-غاسّاد.
غّـُانّ، يتّيارا س-ومجرّد ن-تــزغي ن-واوال؛
غّـُــاد، يكًـ-د نّــضم ن-دّرست، يحوش ومازيغ. [ii]
ايّوز، ا-ليازيد، ا-يارّاو ن-تاليوين!
تسّـضــصيــتّـن س-تّـمتيل-دا ن-لمونولوكًـ .
اناو-انّ كا-مّي يادّا-نّ يدرك يــغــرف-اد؛
امّا "خـَـيرْ الدين"، اناو-دا غ-وران يمّـنع؛
وكون يس-تي دركن، س-اد نيت وكان الّان:
"يمطـّاون ا-كّـ يلازمن، ماشّ ور ا-تالّات".
***
*
تاسكسوت ن-يمــرّاكـ ، ور تطـّـاف امسّال؛
يس ا-كا تجركًــروجـّــوم وتشي نّا كًيس يلّان.
امسّال ن-وكًايّــو، كًان-تن داغ يلوكًان
د-يسقّـُـال س-ا-بنّان يكًـُــريتن ما-نّ وفان.
*
افاد يسّنو يــيكين، يقّان-اس اد زكًان؛
افاد يـزكًـو ييــكين، انكاتن كًان كراض.
يكين ن-وكًـُـري ن-يمازيغن، امر سين ا-ف يلّ!
يكين ن-وكًـُـري ن-يمــرّاكـ، غيانّ ا-ف مدين.
رّشم نّس، لحدّ نس يمــضيضّي غ-نكًر سين:
ور ا-تّافن ا-نّ زرين امكًـالا غ-نكًر سين:
ماد ور يكًـن املّال، وضلاي وكان ا-يانّ؛
ماد ور يكًن انكًـلوس، يبليس وكان ا-يانّ.
يلّا بومحند، يلّا ووشّن؛ ور جّو هنّان.
كولـّو ما يكًان يـسقّــسا غ-ليمور ن-تودرت،
ور يلـّي سليـد 'وهو' نيغ 'ياه'، يبّي واوال:
يموكان د-وزمز، ور-اسن يفرك لميزان.
***
رّشم-اد غ-ور يلّـي ويسّ كراض نكًر سين،
يان يميكّـ ا-سنّ يزري لعاقل ن-يوتلان. .[iii]
[iii] "Nous sommes, comme les primitifs, imbus de nous-mêmes (…). La nuit abondamment étoilée incitait l’esprit à l’aventure ; mais ces deux desperados étaient trop terre-à-terre pour poétiser sur l’univers immense dont l’énormité les aurait rendus fous s’ils s’étaient avisés d’en explorer mentalement les dimensions. Ils ne pouvaient compter que sur leur cerveau reptilien très actif, et très peu sur les autres lobes qui ne fonctionnaient que parcimonieusement, car ils n’étaient presque jamais sollicités (…). Ils n’étaient pas hommes à se casser la tête ou illuminer telle ou telle chose ou pour dévoiler un mystère quelconque. Non, leur intelligence, c’était surtout leur capacité à ruser. Cela leur suffisait pour survivre et contrecarrer du coup les entreprises d’autrui qui n’allaient pas dans leur sens." (M. Khair Eddine. ‘Deux desperados’. Al Asas (Casablanca) ; n° 118 ; 1994 ; pp : 45-50). in A. Abboudi; op.cit..
[i] Zeit ist Kurtz, Kunst ist lang ("Le temps est cour ; l’art est long") dit le diable Méphistophélès à Faust au sujet de type d’instruction qu’il attendait de ce dernier pour qu’il réunisse les qualités requises à l’aventure. (Goethe : Faust). "La journée est courte, et le travail, grand" a déjà dit le Talmud (aboth 2 :20).
[ii] "Un pays sans communication de masse est un pays sans culture ; et un pays sans culture est un pays fini (…). Oui, il faut sauver ce patrimoine … Mais il faut également aider la jeunesse qui s’exprime à mieux parfaire ses armes intellectuelles, à poser les bases d’une culture actuelle qui donnerait au pays une nouvelle dignité, une autre envergure vis-à-vis d’autres pays. Bref, une personnalité qui ne serait pas seulement patinée dans l’histoire … une personnalité vivante qui évoluerait par cycles transitifs. Voilà ce que l’on appelle être Marocain." (Mohamed Khair-Eddine. ‘Le retour au Maroc. Ruptures. Casablanca. N°2. 1981 ; pp :13-
Inscrivez-vous au blog
Soyez prévenu par email des prochaines mises à jour
Rejoignez les 343 autres membres